فیلم گرد, وب سایت خبری تحلیلی فیلمگرد,filmgard www.FilmGard.com
نوشته های مشابه
نشست نقد و بررسی فیلم «گفتگو با سایه» برگزار شد.
در یکصد و شصت و نهمین برنامه سینماتک خانه هنرمندان ایران که دوشنبه ۳۰ فروردین در تالار استاد ناصری برگزار شد، فیلم «گفتگو با سایه» به کارگردانی خسرو سینایی به روی پرده رفت.
در ادامه نیز نشست نقد و بررسی فیلم با حضور خسرو سینایی، جهانگیر هدایت، دکتر حبیب احمدزاده و هومن اشکبوس برگزار شد.
در ابتدای این نشست جهانگیر هدایت در توصیف فیلم گفت: قبل از ساخت فیلم جلسات متعددی با سینایی و احمدزاده داشتیم و در مورد مسائل مطرح شده صحبت کردیم. فیلم موفق شده چند چهره‌ی بسیار جالب از صادق هدایت ارائه دهد. برای ساخت این فیلم تحقیقی همه جانبه در مورد زندگی، افکار و آثار هدایت صورت گرفته است. ضمن اینکه به هر حال این مسائل باید در قالب فیلم ارائه می‌شد.
او ادامه داد: «گفتگو با سایه» شاید تنها فیلم نیمه مستندی باشد که در مورد هدایت سراغ داریم و به عنوان عضوی از خانواده هدایت، فیلم را تائید می‌کنم. به علاوه هنرپیشه‌ای که نقش هدایت را به شکلی سایه وار بازی کرده، به خوبی توانسته حرکات او را به تصویر در آورد. در داستان «بوف کور» حرکت چندانی وجود ندارد و همین موضوع ساخت فیلم در مورد آن را دشوارتر می‌کند. به هر حال آنچه امشب دیدیم انطباق بسیار زیادی با آن صادق هدایتی دارد که من می‌شناسم و از این جهت از سینایی تشکر می‌کنم.
این نویسنده ادامه داد: شاید تنها ایراد فیلم، تاکید زیاد بر عشق هدایت نسبت به «ترز» و نقش او در خودکشی صادق باشد. ممکن است این موضوع یکی از عوامل خودکشی او باشد، اما با توجه به فاصله زمانی بین جدایی این دو نفر و خودکشی هدایت، نمیتواند دلیل اصلی خودکشی او محسوب شود. ضمن اینکه با وجود موافقت خانواده با ازدواج این دو نفر، صادق هدایت خود به ازدواج رضایت نداد چون از تفاوت شرایط پاریس و تهران در آن زمان آگاه بود. او بعد از بازگشت به ایران هم ازدواج نکرد و ترجیح داد در خانه پدری به زندگی‌اش در تنهایی ادامه دهد.
سینایی در پاسخ به ایراد وارد شده از طرف هدایت گفت: برای من «ترز» نماد عشقی بود که اگر در زندگی هدایت باقی می‌ماند، شاید در آن روز دست به خودکشی نمی‌زد. می پذیرم که این مساله صرفا یکی از بسیار عواملی بود که در نهایت به خودکشی هدایت منجر شد. سعی کردیم در فیلم تحلیلی منصفانه صورت بگیرد و احمدزاده کار تحقیق فیلم را بسیار خوب انجام داد. ممکن است نکاتی در فیلم مورد سوال باشد، اما امیدوارم در فضای فرهنگی با منطق و به دور از شعار و احساس در مورد آنها بحث شود.
کارگردان «عروس آتش» افزود: حرف زدن در مورد هدایت با ضجه و ناله، نگاهی توهین آمیز به او محسوب می‌شود. صادق هدایت انسانی متفکر، هنرمند و احساسی بود و نباید از این نویسنده‌ی بزرگ تصویری درهم شکسته ارائه دهیم. در فرهنگ ما از تراژدی و مظلوم واقع شدن، قهرمان می‌سازند. به زور مظلوم می‌سازیم تا او را به بت تبدیل کنیم. هدایت کسی بود که روی عکس رضاشاه شاخ کشیده بود و خانواده از ترس او را به هند فرستادند. در این فیلم قصد نداشتیم بت سازی یا بت شکنی کنیم. همین امر باعث شد متاسفانه عده‌ای بگویند سینایی پول گرفته تا هدایت را تخریب کند. افرادی صاحب نام با این حرف‌ها، بحث فرهنگی را سخیف می‌کنند.
سینایی همچنین در پاسخ به سوال اشکبوس در مورد ساختار فیلم و نزدیک شدن به سینمای اکسپرسیونیستی گفت: تلاش ما این بود که به فضای اکسپرسیونیستی نزدیک شویم و علی لقمانی نیز در این راه تلاش زیادی به خرج داد. فضای فیلم مستند-داستانی بسیار به فیلم داستانی شبیه می‌شود و فضاسازی در آن اهمیت زیادی پیدا می کند؛ فضاسازی ست که می‌تواند حس را به بیننده منتقل کند، ضمن اینکه اثر هنری ساختاری مجتمع دارد و همه‌ی عناصر آن در کنار هم روی بیننده تاثیر می گذارد. توقع داشتم با ساخت این فیلم، گفتمانی بین اهل فرهنگ ایجاد شود ولی متاسفانه پس از ده سال از ساخت فیلم کماکان در مورد آن سکوت شده و اسمی از آن به میان نمی‌آید. مساله، ایجاد گفتمانی فرهنگی است که برای نسل‌های آینده روشنگر باشد. «گفتگو با سایه» را برای تدریس در دانشکده ادبیات تفلیس استفاده می‌کنند، اما در اینجا با بایکوت و سکوت مواجه شده است.
پس از آن حبیب احمدزاده در پاسخ به سوال اشکبوس در خصوص تحقیقات صورت گرفته برای ساخت فیلم و ایراد وارده از طرف جهانگیر هدایت گفت: شاید لازم بود جملات فیلم دقیق‌تر انتخاب می‌شد تا تمرکز فیلم روی «ترز» نباشد. از این جهت پررنگ شدن مساله را می‌پذیرم، اما چنین نیتی نداشتیم. هدایت روحیه حساسی داشته و مجموعه‌ای از عوامل باعث خودکشی او شد. در تحقیقات حتی شرایط آب و هوایی آن روزهای پاریس که بارانی بوده را مدنظر قرار دادیم. یعنی هر عاملی که می‌توانست به نوعی بر روحیه تاثیر بگذارد. پس از پایان تحقیقات هم سراغ جهانگیر هدایت رفتیم تا نظرات او را نیز جویا شویم. البته در طول ۹۰ دقیقه نمی‌توانستیم به تمام مسائل بپردازیم.
محقق فیلم سپس به دشواری‌های ساخت «گفتگو با سایه» پرداخت و گفت: در این فیلم به دنبال این پرسش بودیم که چگونه درختی به اسم صادق هدایت، میوه‌ای به اسم «بوف کور» می دهد؟ در واقع به تفاسیر صورت گرفته در مورد «بوف کور» نپرداخته‌ایم و وامدار موضوعات پس از خلق این اثر ادبی نیستیم. پس فیلم صرفا تحقیقی تاریخی نیست و عناصر خیالی و داستان نویسی را در خود دارد. در ساخت فیلم هیچ پیش فرضی نداشتیم که به دنبال تایید یا رد کردن آن باشیم. تلاش کردیم بحث در این مورد شکل بگیرد و مسائل کمتر در نظر گرفته شده را نیز مدنظر قرار دهیم.
حبیب احمدزاده افزود: قرار نیست در صادق هدایت و «بوف کور» متوقف شویم. اینها را باید از سد، به پل تبدیل کرد. دو گروه باعث ایجاد این سد شده‌اند؛ نخست کسانی که می‌گویند شما در حدی نیستید که در مورد هدایت حرف بزنید و گروه دیگری که اصلا هدایت را جدی نمی‌گیرند. بزرگ ترین خدمتی که به هدایت می‌توان کرد، کمک گرفتن از او برای دانشجویان ادبیات است نه اینکه مساله خودکشی او را پررنگ کنیم. موضوعات مصداقی را باید زیر میکروسکوپ برد و در مورد آن اندیشید. ممکن است هدایت در زمان خود سوالات خوبی مطرح کرده باشد، اما لزوما جواب‌های خوبی به آنها نداده است. باید به این مسائل فکر کرده و آنها را از هم تفکیک کنیم تا اشتباهات نسل های پیش تکرار نشود.
وی در پایان گفت: در این فیلم نقش قاضی تحقیق را داشتیم نه قاضی در مسند قضاوت؛ از این رو فضا را برای بحث و مجادلات منطقی باز گذاشتیم. فیلم لایه‌های مختلفی دارد، تنها یک شروع برای بحث است و ادعای کمال نیز ندارد. ضمن اینکه از دنیای وهم و خیال سینما استفاده کرده‌ایم و قاب سینمایی نیز قطعا تاثیرات خود را دارد.
